İslami dönem ilk eserleri - Kutadgu Bilig

             11.yy da(1069-1070) Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

             Doğu Karahanlı  hakanı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.

             “Saadet veren bilgi” anlamına gelir.

             Konusu, toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek, insanı mutlu edecek yolları bulmak; bu yolları hükümdara öğütler halinde göstermektir.

             Ahlak, dinin önemi, devlet dairesi gibi konulara da değinen didaktik bir eserdir.

             Mesnevi şeklinde yazılmıştır.

             Aruzla 6645 beyit olarak yazılmıştır.

             Eserde 173 tane de dörtlük vardır.

             Dört sembolik kişiye yer verilmiştir.

             Ödülmiş = Akıl, Zeka = Vezirin oğlu

              Ay-Toldu = Saadet = Veziri sembolize eder.

              Kün-Togdı = Adalet = Hükümdar

              Odgurmuş = Akıbet ( Hayatın Sonu) =Vezirin oğlunun arkadaşı

             İlk siyasetnamedir

             3 nüshası vardır. Mısır, Viyana, Fergana

             Aruzla yazılan ilk Türk edebiyatı ürünüdür.

?           Hakaniye (Karahanlı) Türkçesiyle yazılmıştır.

?           Didaktik (öğretici) bir eserdir.

?         Alegorik bir anlatım kullanılmıştır.

KUTADGU BİLİGDEN BÖLÜMLER

1. a. Okuduğunuz metnin olay örgüsünü ve eserde anlatılanları dikkate alarak aşağıdaki şemayı inceleyiniz.

1. Hükümdar Kün-Toğdı, Ay-Toldı’ya adalet vasfını söyler. (XVII)

2. Hükümdarın Ay-Toldı’ya suali

3. Ay-Toldı’nın hükümdara cevabı

4. Hükümdarın Ay-Toldı’ya suali

 5. Ay-Toldı’nın hükümdara cevabı

6. Hükümdar Kün-Toğdı, Ay-Toldı’ya adalet vasfının nasıl olduğunu söyler.

7. Ay-Toldı’nın hükümdara suali

8. Hükümdarın Ay-Toldı’ya  cevabı

9. Ay-Toldı’nın hükümdara suali

10. Hükümdarın Ay Toldı’ya cevabı

11. Ay-Toldı’ nın hükümda­ra suali

12. Hüküm­darın Ay-Toldı’ya cevabı

13. Ay-Toldı’ nın hükümda­ra suali

14. Hükümdarın Ay-Toldı’ya cevabı

b. Şemadaki numaralı kutucuklarda adı geçen kişilerin metindeki işlevini ve belirtilen bölüm­lerde neleri anlattıklarını birer cümleyle aşağıya yazınız.

1. (Hükümdar) Hükümdar, canı sıkıldı bir zamanda Ay-Toldı’yı huzuruna çağırır. Elinde bir bıçak, solunda acı ot ve sağında şeker bulunur.

2. (Hükümdar) Benim karşımda neden sessiz duruyorsun diye Ay-Toldı’ya sorar.

3.( Ay-Toldı) Ben sende değişik bir hal gördüm, ondan çekinirim. Çünkü bilgililer der ki: Alim insan sinirlendiği zaman onun yanında durma.

4.( Hükümdar) Hükümdar Ay-Toldı’ya neden hayret ettiğini sorar.

5.( Ay-Toldı) Ay-Toldı  Hükümdar’a: ”Elinde bıçak, solundaki acı ot ve sağındaki şekeri  görünce bunların ne anlama geldiğini merak ettim, ondan bir şey söyleyemedim.”

6.( Hükümdar) Hükümdar, Ay-Toldı’ya oturduğu tahtın doğruluğun sembolü olduğunu, elinde bıçağın işi uzatmadan bitirmek için kullandığı, şekere gelince adalet isteyenlerin işlerinin hallettiğini belirtir. Bunun neticesinde Hükümdar kendisinin adalet olduğunu vurgular.

7.( Ay-Toldı) Hükümdar’a senin gücünü bilirim ve sana nasıl hizmet edebilirim, der.

8.( Hükümdar) Ay-Toldı’ya hoşlanmadığım şeylerden uzak dur, özellikle yalan söylemekten ve zulüm etmekten uzak dur,  der.

9.( Ay-Toldı) Ay-Toldı, Hükümdar’a iyiliğin nasıl bir şey olduğunu sorar.

10. (Hükümdar) Hükümdar:” Ay-Toldı’ya iyilik faydalı olmak ve onun kimsenin başına kakmamaktır.  “ der.

11. (Ay-Toldı) Ay-Toldı, Hükümdar doğruluğu anlatmasını  ne doğruluğun ne olduğunu sorar.

12. (Hükümdar) Hükümdar:”Doğruluk, insanın düşündüğü ile yaptıklarının bir olmasıdır. İçi dışı bir olmaktır”der.